Nam me ad filiamLucius: Den Göttern Dank! Postquam Troiani1 diu de equo ligneo2 consuluerunt, eum in urbem ducere ibique collocare3 decreverunt. Multis e nuntiis conicio: Ea mulier non Caesarem amat, sed eius potentiam. Pace facta tota regione homines cum otio vitam agunt. Horatio confidunt, parent, pontem rescindere instituunt. Sg. a) Oedipus quondam in montibus expositus1 erat. Caesar imperat, ut arma tradantur et principes producantur2. Ibi Lucium amicum vident et salutant1. Lucius ad forum properat. In Asia pater magnam copiam rerum pulcherrimarum emit. Sed is vir nobilis, quem hic videtis, nobis adfuit: Publius Fundanius Secundus.“ Protinus Caesia Publium adit et clamat: „Publi, quomodo3 ad classem Romanam venisti? Intelleximus id monstrum, cui unus tantum oculus erat, Polyphemum Cyclopem4 esse. MAURICIUS: … et vos oculos crudeles habere. 1 s e p u l c r u m G r a b ( m a l ) - 2 v i d u a W i t w e - 3 d i u t i u s : K o m p . Nobiles autem paene omnia possunt; qui plurimum valent non ingenio, sed nobilitate. Would you like to suggest this photo as the cover photo for this article? Übersetzung: prima.nova – Lektion 14 T: Hannibal ante portas. delevi) vernich- ten - 9 flamma: vgl. Multi homines vatem6 Sibyllam regi libros praebuisse putaverunt. Aegyptum relinquere non vis, quamquam fratrem Cleopatrae2 vicisti pacemque iam paravisti. Deus noster numquam poposcit, ut simulacra sibi fierent. Nam Caesiam eum in aedes misisse audivi.“ Senator magna voce clamat, quod Marcum Fundanium Secundum auctorem sceleris putat: „Nemo nescit Marcum Fundanium mihi semper infestum fuisse et nuper in curia verbis improbis me laesisse. Visne nunc tu, nobilis mulier, illum filium patris miseri tuis opibus tenere? Itaque Iuppiter ira commotus est. Nos servi Paridem vestes pulchras gerere et uxori tuae munera dare vidimus. Rogamus: „Cur leo senem non appetit5?“ Etiam senex leonem spectat; subito gaudet et ridet, ad bestiam accedit et leonem contingit. Postero4 die ille senex servos suos amicis ostendit et de fortuna sua narravit. Seine Gattin, Helena, die damals schönste Frau der Welt, empfing den Gast. Ihr König sah sich als „König der Könige“. Ecce, barbari a Romanis subiecti in servitutem ducun- tur!“ Deinde rex captus ante victorem ducitur. fugi) fliehen - 2 obses, idis m Geisel - 3 rex, regis m König - 4 redire zurückgehen - 5 timere fürchten - 6 fortitudo, inis f Tapferkeit 13T Das Maß ist voll Tarquinius Superbus, der siebte König Roms, ist bei den Römern wegen seiner grausamen Herrschaft zunehmend verhasst. Theodorus cum Athenodoro tabernam intrat. Cum amicis in Circo sum, nam ludos spectamus. Verbis Dei scribendis semper Dominum laudemus! Sie bekleideten die höchsten Ämter des Staates. Qui nobilibus in omnibus rebus adesse consueverunt et quasi in servitute vivunt. luxuriöse Badeanlagen gebaut. Convocate cunctos reges Graecorum10! d) Oedipus quondam [Laio4 patre oraculo sollicitato] in montibus expositus et a rege Polybo inventus se eius filium esse putavit. Gratias ago Epicuro. Der einflussreiche Politiker Marcus Porcius Cato warnte die Römer nach Scipios Sieg über die Punier vor verfrühter Freude. MEMMIUS: Mihi persuasisti. Fw. – Satisne dixi? Bibliotheca2 publica est. 1 certare (wett)streiten - 2 bibliotheca Bibliothek - 3 sordidus schmutzig 44Z Dumm gelaufen Der Mönch Philipp von Ferrara, der im Auftrag seines Ordens viel herumkam und interessante Beobachtungen über die Verschiedenheit der Nationen machte, verfasste zu Beginn des 14. Hannibal ante portas (T) Die Ehefrauen der Römer erfüllten, nachdem sie das Geschrei der römischen Legionen gehört hatten, die ganze Stadt mit ihren Stimmen. Domum rediens amorem tuum ostende! Post mortem Lucretiae Brutus cum multis viris Romam petivit et forum occupavit. ISMENA: Mulieres sumus; legibus urbis a viris constitutis parere oportet. Bist du verrückt?Caesia: Neque latrones me rapuerunt nequeCäsia: Weder haben mich Räuber entführt nochinimici tui. Quam praeclaram speciem haec regio praebet! Nam – Teutonicis semper bene viventibus – tu optime talia facere potes.“ Magna anguilla3 a Teutonico empta Lombardi diu consulebant, quemadmodum socium fallere possent – habere enim voluerunt partem optimam anguillae. 2 T. Sieg im Circus Maximus. Itaque Falernum6 ab eis libenter sumptum maiore pretio vendes. Scalis versatilibus5 partitionem6 vestium petunt. Ipse pro castris considit. CONRADUS: Verbis tuis credendum non est! Erst Herkules befreite Prometheus von seinen Qualen. Voces et arma et multitudo virorum Romanos terruerunt. Muneribus militis acceptis mulier finem luctus fecit; post cenam res minus iam doluit. Quia mors mariti viduae2 maximo dolori erat, diutius3 in sepulcro mansit, quam religio postulavit. Ancus ad Publium accedit: „Nonne togam sumere vis?“ Publius gaudet, libenter2 togam induere3 vult. Libros legere tantum cupis, ut puto.“ Comites rident et Philippo placet librum Ovidi poetae emere. Ergo: Hic, qui non capit caudam, capiat caput et ille, qui non capit caput, accipiat caudam! - 5 visitare besuchen - 6 Falernum Falernerwein - 7 offerre anbieten - 8 oleum Öl - 9 oriens, ntis Osten - 10 unguentum Salbe, Parfüm - 11 condimentum Gewürz - 12 textilia Pl. Patre interfecto Oedipus Thebas venit et uxorem regis in matrimonium duxit1, ignorans eam matrem suam esse. Multos homines interrogavit. Videt Balbum eumque intro1 mittit: „Abi intro2, serve! Tum autem Antonius et Piso, amici Caesaris, eos prohibuerunt et Caesarem publico funere efferri2 iusserunt. Nisi (wenn nicht) castra tam egregie munita essent, ab hostibus iam occupata essent neque provinciae praesidio fuissent. Quamquam es filius Marci Fundani Secundi, inimici mei, tamen tibi gratus sum. » A cælo usque ad centrum « Du ciel au centre (de la Terre). d) Antigona autem mortem negleg[?] überquerte er von. NUTRIX1: Quam mulierem desperatam audio? Vorher opferten die beiden römischen Feldherrn den Göttern, wie es üblich war. Audiuntur undique clamores: Alii parentes, alii liberos, alii coniuges vocant. Fortitudine6 pacem servavit. Itaque animo deficere non debes.“ Et Lucius, qui Titum sibi adesse gaudet, dexteram amici capit: „Bene dixisti! Bonum pretium faciam amico bono. Postea tamen exii. Quondam Echo, quae in silva vivebat, aspexit Narcissum bestias feras capientem. Nam orbis5 aqua portatur ut navis magna et gravis. Num tu quoque Christianus factus es? - 4 ligneus hölzern, aus Holz - 5 conscendere besteigen 23Z König Krösus missversteht ein Orakel Croesus, rex Lydorum1, se esse beatissimum2 omnium hominum putabat. Gloriam tuam et gloriam totius gentis augebit. Doch einige Jahre später haben die beiden Ehe gatten eine Begegnung mit dem Kentauren Nessus, der nicht vergessen hat, was Herkules seinem Ver wand ten Eurytion und dessen Brüdern angetan hatte. Etsi alii potentem, alii pulchram eam vocant, mulier est. Pompejus sei über seinen Hinweis, in welche Richtung die Piraten gefahren seien, sehr erfreut gewesen und habe tags darauf mit mehreren Schiffen die Verfolgung aufgenommen. Is vir – filius regis Troianorum, cui nomen erat Anchises – a patre in campos missus erat, ubi oves pascebat3. Tandem amicus adest. 1 dictator, oris Diktator - 2 funere efferri zu Grabe getragen werden - 3 funus n Leichenbegängnis - 4 testamentum: vgl. Sine te nihil mihi contingit, nihil me delectat. Watch Queue Queue Cur fugere properas, cur tam crudelis es? Itaque vir pius religione et officio permotus dixit: „Dea ignota! Ego autem … 1 insula Insel - 2 fames, is f Hunger - 3 spelunca Höhle - 4 Polyphe- mus Cyclops der Kyklop Polyphem - 5 devorare verschlingen 27T Der Mythos von Narziss und Echo Die Nymphe Echo war von Juno für ihre Geschwätzigkeit damit bestraft wor- den, dass sie immer nur die letzten Worte von dem wiederholen durfte, was vorher jemand gesagt hatte. Tum homines igne a Pro- metheo donati multum valebant: Igne confirmati bestiis imperabant. Apollo nos patriam relinquere et naves conscendere5 iubet. Num dubitas, quin etiam sensus verborum sanctorum comprehendam? Illi et voluntatem discendi et cupiditatem alios instruendi habeant …“ – Ah7, tandem intellego! Ergo iterum in templum Aesculapii ii. Ubi nunc est Helena? Cuius rei duas causas afferunt: „Si disciplina litteris mandata esset, etiam vulgus eam sciret. Postremo his verbis responderunt: „Una cum vobis ceterisque Ger- manis, propinquis nostris, vivere volumus. Et eodem anno totum oppidum ingenti motu terrae et fluctibus maris periit. Terentia, ubi eius vocem sollicitudinemque1 animadvertit, statim surrexit. Itaque amicitiae nostrae causa nunc magna atque crudelia facere debetis: Promittite vos omnes Romanos, qui vivunt in finibus vestris, interfecturos. You can help our automatic cover photo selection by reporting an unsuitable photo. überquerte er von Spanien aus völlig überraschend mit dem gesamten Heer die vereisten Alpen und stand plötzlich in Italien. Sed nihil videns: „Cur“, inquit, „me fugis?“ – „Me fugis!“ illa repetit. Oraculum iussit hominem, qui Laium necaverat, puniri. wurde die griechische Stadt Helike an der Küste des korin- thischen Golfes völlig zerstört und versank in den Fluten des Meeres: Ad Helicem1, oppidum Graeciae, erat templum Neptuni sacrum; quem deum homines dominum oceani2 appellabant et – poten- tiam eius timentes – colebant. Scio te honestam esse deisque parere. Cum sacerdotes convenissent et Helena quaesivisset, quo loco Iesus crucifixus esset, hunc locum ignotum esse dixerunt. Nunc gladiatores (!) 5 Postremo autem illi homines modesti1 – ut sunt Graeci – ad cenam venire dubitaverunt, quia sumptus domini eis non placuit. Tuere me in futurum4, ut iam prius me tuebaris. CONRADUS: Verba eiusmodi dicens mihi persuades te stultum et ignarum esse: Tot annis praeteritis me Germanum antiquum esse putas; sed Germanus antiquus appellandus non sum. Cäsar berichtet in seinen Aufzeichnungen, wie unterschiedlich die beiden wichtigsten Anführer des Stammes auf diese Einschüchterung reagierten. Fenestras tabernarum2 spectant, nam Marcus bracas3 emere vult. Itaque dolum ad-steht dem im Wege, du und der Vater des Publius.hibuimus: Latrones me rapuisse simulavimus.Deshalb griffen wir zu einer List: Wir täuschten vor,Quo modo patres nostros fallere studuimus.dass Räuber mich geraubt hätten. Jh. Quomodo3 hostes superabimus? – At nihil iam dicamus ira incensi! Quare signo a deis dato una cum familiaribus ex oppido fugit: Patrem Anchisam et filium parvum Ascanium ex urbe eduxit. Tum Iuno, uxor Iovis, saeviebat2, Venus autem filia ridebat. 1 in Circo Maximo im Circus Maximus - 2 agitator Wagenlenker - 3 in carceribus in den Startboxen - 4 signum dat (er) gibt das (Start-)Zeichen 2Z Siegerehrung Nach dem Rennen sind Aulus und Gajus zu den Ställen gegangen, um das siegreiche Gespann zu empfangen. Sabini autem arma capere properaverunt atque Romam petiverunt. Quo facto Suleimannum me magnis honoribus praemiisque affecturum esse pollicitus est. Æ : 1T Auf dem Weg zur Kurie In unserem ersten lateinischen Text treffen wir auf den Senator Marcus Aquilius Florus, der zu einer Senatssitzung in die Kurie eilt. Itaque Iudaei ex Aegypto effugiant! H*OJ QJ ^J ph pÀ h^I h)s OJ QJ ^J hÌgà h)s OJ QJ ^J !hÌgà h)s B* In einer Rede vor Gericht wendet Cicero dazu folgenden Trick an: Das Publikum soll sich vorstellen, mit welchen Worten Clodia von einem ihrer Verwandten beschimpft und erniedrigt werden könnte: Mulier, quid tibi cum Caelio, quid tibi cum illo adulescentulo1 est? Victorem totius Galliae mulieri parere puto. In foro populus senatores exspectat.“ Aulus: „Ad forum propero et curro, sed non in Circo Maximo sumus! Statim turba Circum clamore complet: „Ubi bestiae sunt, ubi leones1 sunt?“ Repente portae patent: Leones in Circum currunt, senem vident, consistunt. Postquam Troia capta est, Ithacam insulam1, patriam [amatam], petere voluimus. Prometheus autem superbia commotus deos fefellit: Magnum taurum1 necavit. Iuppiter me misit, te monet: Quid hic facis? Filium rogavit: „Nonne mihi nunc corpus bovis est?“ Quod filius iterum negavit. Multis civibus peste3 interfectis Oedipus oraculum de causa pestis consuluit. Nam a monstro e somno excitabantur. Helvia, die Gattin des Wirtes Manius, berichtet, was sie bei der Rückkehr Cloelias auf dem Forum erlebt hat: „Audite, viri! Domina servis signum dat: Servi dominae parent, aquam et vinum in triclinium portant.